Ίκτερος είναι η χαρακτηριστική κίτρινη χροιά του δέρματος και του λευκού μέρους των ματιών που είναι αποτέλεσμα των υψηλών επιπέδων χολερυθρίνης στο αίμα. Φυσιολογικά περίπου το 1%των ερυθρών αιμοσφαιρίων(κύτταρα του αίματος) μας καταστρέφεται κάθε μέρα για να αντικατασταθεί από νέα. Κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας παράγεται η χολερυθρίνη η οποία οδηγείται στο ήπαρ για να αποβληθεί μέσω των κοπράνων.
Ο ίκτερος εμφανίζεται όταν:
* Υπάρχουν ιδιαίτερα αυξημένα επίπεδα χολερυθρίνης στο αίμα , ώστε το συκώτι να μην προλαβαίνει να την αποβάλει.
* Παρουσιάζεται πρόβλημα στο ήπαρ που μειώνει το ρυθμό με τον οποίο αποβάλλει την χολερυθρίνη.
* Φραγή χοληφόρου πόρου(στη χολή) που εμποδίζει την έκκριση χολής και χολερυθρίνης από το ήπαρ στο έντερο(ώστε να αποβληθούν μέσω των κοπράνων).
Τι προκαλεί Ίκτερο στους ενήλικες;
* Υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ
* Αυτοάνοση ηπατίτιδα
* Φραγή χοληφόρου πόρου(πχ λόγω χολολιθίασης)
* Καρκίνος παγκρέατος
* Ανωμαλίες που εμφανίστηκαν κατά τη γέννηση(όπως κάποιο από τα σύνδρομα Gilbert, Dubin-Johnson, Rotor, Crigler-Najjar)
* Χρόνια ηπατίτιδα
* Χολόσταση προκαλούμενη από φάρμακα
* Ηπατίτιδα προκαλούμενη από φάρμακα
* Αιμολυτική αναιμία
* Κακή οξυγόνωση ή αιμάτωση του ήπατος
* Μαλάρια
* Κίρρωση ήπατος
* Διάφορες ηπατίτιδες(A, B, C, D, E)
Η θεραπεία που θα ακολουθηθεί καθορίζεται απόλυτα από τη διάγνωση του αιτίου που προκάλεσε τον ίκτερο.
Κατά την επίσκεψη σας στο γιατρό πρέπει να είστε σε θέση να απαντήσετε στα εξής ερωτήματα:
* Πότε εμφανίστηκε για πρώτη φορά ο ίκτερος;
* Εμφανίζεται τακτικά;
* Τι άλλα συμπτώματα υπάρχουν;
Ο γιατρός σας θα αποφασίσει για τη θεραπεία που θα ακολουθήσετε. Είναι σημαντικό να αντιμετωπιστεί ο ίκτερος άμεσα ώστε να προληφθεί η συσσώρευση χολερυθρίνης στον εγκέφαλο και η πρόκληση εγκεφαλικής βλάβης.
Νεογνικός Ίκτερος
Ο ίκτερος στα νεογνά είναι πολύ κοινός και οφείλεται κυρίως στο ότι το ήπαρ των νεογνών δεν είναι αρκετά ώριμο για να διαχειριστεί τη χολερυθρίνη. Πριν τη γέννηση ο πλακούντας(όργανο που τρέφει το αναπτυσσόμενο έμβρυο)μεταφέρει τη χολερυθρίνη από το έμβρυο ώστε να αποβληθεί από το ήπαρ ης μητέρας. Αμέσως μετά τη γέννηση το ήπαρ του νεογνού αναλαμβάνει εξολοκλήρου την αποβολή της χολερυθρίνης. Έτσι είναι φυσιολογικό να έχουμε αυξημένα επίπεδα χολερυθρίνης αμέσως μετά τη γέννηση.
Υπάρχουν διάφοροι τύποι νεογνικού ίκτερου:
* Ο φυσιολογικός ίκτερος. Εμφανίζει 2-3 κορυφώσεις ανάμεσα στη 2η και 4η ημέρα ζωής και εξαφανίζεται μέσα στις πρώτες δύο εβδομάδες. Δεν προκαλεί προβλήματα στην υγεία.
* Ίκτερος που προκαλείται από το θηλασμό. Εμφανίζεται σε υγιή νεογνά (που θηλάζονται)μετά από την 7η ημέρα ζωής και αποκορυφώνεται ανάμεσα στη 2η και 3η εβδομάδα. Μπορεί να διαρκέσει ένα μήνα ή και περισσότερο.
* Ίκτερος που προκαλείται από το μητρικό γάλα. Είναι αρκετά κοινός και όχι επιβλαβής. Το μητρικό γάλα μπορεί να περιέχει ουσίες που προάγουν την ανακύκλωση της χολερυθρίνης στο έντερο. Διαφέρει από τον προηγούμενο στο ότι εμφανίζεται λίγο αργότερα και οφείλεται αποκλειστικά στο γάλα.
Μερικές φορές ο ίκτερος μπορεί να είναι σημάδι ενός πιο σοβαρού προβλήματος.
Κάποιες νόσοι που μπορούν να προκαλέσουν ίκτερο στα νεογνά είναι:
* Αυτοάνοση ηπατίτιδα
* Φραγή χοληφόρου πόρου
* Διάφορες ανωμαλίες που παρουσιάζονται κατά τον τοκετό(όπως είναι τα εξής σύνδρομα: Gilbert, Dubin-Johnson, Rotor, Crigler-Najjar)
* Μαλάρια
* Αιμολυτική αναιμία
* Διάφορες ηπατίτιδες(A, B, C, D, E)
* Ανωμαλίες αίματος (όπως ακανόνιστο σχήμα κυττάρων αίματος, αυξημένα επίπεδα ερυθρών αιμοσφαιρίων κτλ)
* Τραυματισμός
* Μόλυνση
Ανάμεσα στα νεογνά που γεννήθηκαν μετά την 35η εβδομάδα κύησης , αυτά που είναι περισσότερο πιθανόν να αναπτύξουν νεογνικό τέτανο είναι όσα έχουν κάποια από τα εξής χαρακτηριστικά:
* Έχουν αδερφό/ή που χρειάστηκε φωτοθεραπεία για ίκτερο
* Εμφανίζει αυξημένα επίπεδα χολερυθρίνης(χωρίς να έχει ίκτερο)
* Διατροφή αποκλειστικά με θηλασμό
* Αιματολογική ασυμβασία ή όποια άλλη ανωμαλία στα ερυθρά αιμοσφαίρια
* Κεφαλοαιμάτωμα ή άλλος τραυματισμός
Συμπτώματα
Κίτρινο δέρμα και χαρακτηριστική κίτρινη χροιά του λευκού μέρους του ματιού. Το κίτρινο χρώμα του δέρματος είναι πιο εύκολα ορατό μετά από άσκηση πίεσης σε αυτό. Συνήθως το κίτρινο χρώμα εμφανίζεται αρχικά στο πρόσωπο και στη συνέχεια προχωράει προς το στήθος και τα πόδια.
Θεραπεία
Τις περισσότερες φορές η θεραπεία δεν είναι απαραίτητη. Διατηρήστε το νεογνό καλά ενυδατωμένο και φροντίστε να έχει συχνά γεύματα, ώστε να έχει και συχνές κενώσεις( αύξηση αποβολής χολερυθρίνης μέσω κοπράνων). Επιπρόσθετα μπορούμε να τοποθετήσουμε το νεογνό για 10 λεπτά δύο φορές την ημέρα κοντά σε παράθυρο. Προσοχή όχι άμεση έκθεση του νεογνού στο ηλιακό φως. Όταν τα επίπεδα χολερυθρίνης είναι πολύ ψηλά, τότε το νεογνό τοποθετείται γυμνό σε ειδικό θάλαμο με σταθερή θερμοκρασία και εφαρμόζεται σε αυτό τεχνητό μπλε φώς που δρα επιταχύνοντας τη διάσπαση της χολερυθρίνης που υπάρχει στο δέρμα.
Πρόληψη
Ο ίκτερος στα νεογνά είναι φυσιολογικός και τις περισσότερες φορές αναπόφευκτος. Ο κίνδυνος μειώνεται όταν το νεογνό τρέφεται 8-12 φορές ημερησίως, τουλάχιστον για τις πρώτες κρίσιμες ημέρες.
* Όλες οι έγκυες γυναίκες πρέπει να εξετάζονται για τον τύπο αίματος τους και τυχόν ασυνήθη αντισώματα. Αν η μητέρα διαθέτει Rh -, συνίσταται εξέταση στο λώρο του νεογνού. Ενδείκνυται και σε ομάδα αίματος Ο+.
* Προσεκτικός έλεγχος του νεογνού τις 5 πρώτες ημέρες της ζωής του για πρόληψη του ικτέρου.
* Εκτίμηση του κινδύνου του νεογνού
* Έλεγχος επιπέδων χολερυθρίνης κατά την πρώτη ημέρα
* Προγραμματισμός τουλάχιστον μιας επίσκεψης σε παιδίατρο την πρώτη εβδομάδα ζωής (για νεογνά που φεύγουν από το νοσοκομείο 72 ώρες μετά τη γέννηση).