Δύο έως τρεις στους δέκα ενήλικες παραπονούνται για ξηροστομία – ένα αίσθημα ξηρασίας στο στόμα που μπορεί να οφείλεται σε μείωση της παραγωγής ή σε διαταραχή της σύνθεσης του σάλιου ή ακόμα και σε αυξημένη απώλεια υγρών από το σώμα.
Υπό φυσιολογικές συνθήκες, οι τρεις μεγάλοι σιελογόνοι αδένες και οι 600 έως 700 μικρότεροι που βρίσκονται διάσπαρτοι στο στόμα μας παράγουν καθημερινά 1 έως 1,5 λίτρο σάλιο. Παρότι η ποσότητα αυτή μοιάζει τεράστια, η ξηροστομία είναι ένα ολοένα συχνότερο πρόβλημα, γεγονός που αποδίδεται στην αύξηση του μέσου όρου ζωής των ανθρώπων και στην συχνή και μερικές φορές καταχρηστική λήψη φαρμάκων, πολλά από τα οποία έχουν ως ανεπιθύμητη ενέργεια την μείωση της παραγωγής σάλιου.
Όπως εξηγεί ο δρ Γιώργος Χ. Λάσκαρης, αναπληρωτής καθηγητής Στοματολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και αντιπρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Κλινικής Στοματολογίας, η ξηροστομία μπορεί να είναι ένα υποκειμενικό σύμπτωμα το οποίο αισθάνεται μόνο ο ασθενής ή ένα αντικειμενικό σημείο το οποίο διαπιστώνει και ο γιατρός.
Οι πιθανές αιτίες της είναι πολλές και ποικίλες, αλλά μία από τις συχνότερες είναι η λήψη φαρμάκων. Έχει υπολογισθεί ότι μπορεί να ευθύνονται γι’ αυτήν περισσότερα από 500 φάρμακα, μεταξύ των οποίων συμπεριλαμβάνονται ορισμένα αντικαταθλιπτικά, αγχολυτικά, αντισταμινικά, αποσυμφορητικά, αντιυπερτασικά, βρογχοδιασταλτικά, διουρητικά, χημειοθεραπευτικά και πολλά άλλα.
Δεύτερη σε συχνότητα αιτία ξηροστομίας είναι εκείνη που προκαλείται από συστηματικά νοσήματα, με πιο χαρακτηριστικό το σύνδρομο Sjögren. Το σύνδρομο αυτό είναι ένα χρόνιο, αυτοάνοσο νόσημα που προσβάλλει κατ’ εξοχήν τους εξωκρινείς αδένες, οι κυριότεροι εκπρόσωποι των οποίων είναι οι δακρυϊκοί και οι σιελογόνοι αδένες (γι’ αυτό τον λόγο, εκτός από ξηροστομία προκαλεί και ξηροφθαλμία).
Άλλα συστηματικά νοσήματα που μπορεί να προκαλέσουν ξηροστομία είναι ο σακχαρώδης διαβήτης, ο άποιος διαβήτης (είναι μία μορφή διαβήτη κατά την οποία δεν υπάρχει πρόβλημα με το σάκχαρο του αίματος, αλλά με την ελλιπή παραγωγή στον εγκέφαλο μιας ουσίας που λέγεται βαζοπρεσίνη και είναι απαραίτητη για τον έλεγχο των επιπέδων των υγρών στον οργανισμό), η ηπατίτιδα C, η νεφρική ανεπάρκεια, η αφυδάτωση, ορισμένα ψυχικά νοσήματα κ.ά.
Η ακτινοβολία στην περιοχή της κεφαλής για θεραπευτικούς λόγους αποτελεί μία ακόμη συχνή αιτία ξηροστομίας, ενώ πολλοί άνθρωποι την εκδηλώνουν επειδή αναπνέουν από το στόμα, καπνίζουν πολύ ή έχουν καντιντίαση (είναι μία μυκητίαση) στο στόμα.
Ανεξαρτήτως αιτιολογίας η ξηροστομία μπορεί να προκαλέσει διάφορα προβλήματα και επιπλοκές που κυμαίνονται από ουλίτιδα, αυξημένη τερηδόνα και γλωσσοδυνία (αίσθημα καύσου στη γλώσσα) έως λοιμώξεις των σιελογόνων αδένων, μυκητιάσεις, διαταραχές της γεύσης και δυσκολίες στη μάσηση, την κατάποση και την ομιλία.
«Η θεραπευτική αντιμετώπιση της ξηροστομίας είναι ένα από τα πιο δύσκολα προβλήματα που έχει να αντιμετωπίσει ο στοματολόγος», επισημαίνει ο δρ Λάσκαρης. «Για να είναι επιτυχής απαιτεί ενδελεχή κλινικό και εργαστηριακό έλεγχο για προσδιορισμό του αιτίου, και στη συνέχεια την ανάλογη θεραπευτική προσέγγιση που μπορεί να είναι τοπική ή/και συστηματική».
Στις πιθανές τοπικές μεθόδους και συστηματικές θεραπείες που μπορεί να προταθούν στους ασθενείςσυμπεριλαμβάνονται η καλή στοματική υγιεινή, τα υποκατάστατα σάλιου και η μάσηση μαστίχας χωρίς ζάχαρη, ειδικά δισκία διέγερσης σάλιου και ειδικές οδοντόπαστες, φθοριούχα διαλύματα για τα δόντια, επαρκής κατανάλωση νερού, αποφυγή του καπνίσματος και της κατανάλωσης αλκοόλ, και λήψη ειδικών φαρμάκων (λ.χ. αντιμυκητιασικών, σιαλογόνων).
«Παρά την πρόοδο που έχει συντελεστεί στους τομείς της έρευνας, της κλινικής προσέγγισης και της θεραπείας, η ξηροστομία παραμένει ένα μείζον πρόβλημα και μια πρόκληση για τον γιατρό», υπογραμμίζει ο δρ Λάσκαρης. «Περισσότερη έρευνα και κατανόηση στην παθογένεια των νόσων των σιελογόνων αδένων, ελπίζεται ότι θα οδηγήσει στο μέλλον σε νέες γονιδιακές θεραπείες και βιοτεχνολογικά φάρμακα».
ygeia.tanea.gr