Ο αλκοολισμός είναι μια χρόνια ασθένεια όπου το σώμα παθαίνει εξάρτηση από το αλκοόλ. Το άτομο δεν μπορεί να ελέγξει πότε ή πόσο πίνει και συνεχίζει να πίνει παρότι αυτό του δημιουργεί προβλήματα στις σχέσεις του, στην υγεία του, στη δουλειά του ή στην οικονομική του κατάσταση. Μπορεί κάποιος να έχει πρόβλημα με το αλκοόλ αλλά να μην έχει όλα τα συμπτώματα του αλκοολισμού. Μπορεί δηλαδή να πίνει πολύ και αυτό να του δημιουργεί προβλήματα στη ζωή του αλλά το σώμα του να μην έχει πάθει εξάρτηση, οπότε δεν έχει ανεκτικότητα στο αλκοόλ και στερητικά συμπτώματα (τρέμουλο, ευερεθιστότητα, ναυτία) όταν δεν πίνει, όπως ο αλκοολικός, Τότε μιλάμε για κατάχρηση αλκοόλ. Όσοι κάνουν κατάχρηση αλκοόλ μπορεί να αποκτήσουν εξάρτηση με το πέρασμα του χρόνου.
Ο χρόνιος αλκοολισμός μπορεί να επιφέρει διαταραχές στο μεταβολισμό του ατόμου, στο γαστρεντερικό σύστημα, στο νευρικό σύστημα και στο μυελό των οστών. Μπορεί επίσης να προκαλέσει ενδοκρινολογικά προβλήματα και ανεπάρκειες σε θρεπτικά συστατικά. Συνήθεις ιατρικές επιπλοκές που συνδέονται με το αλκοόλ είναι: ελλείψεις βιταμινών, μεταβολή στα επίπεδα λίπους και σακχάρου στο αίμα, ηπατίτιδα, κύρωση, οισοφαγίτιδα (φλεγμονή στον οισοφάγο), γαστρίτιδα (φλεγμονή στην εσωτερική επένδυση του στομάχου), άνοια, διαταραχές στον καρδιακό παλμό κ.α.
Αιτίες
Οι άνθρωποι μπορεί να πίνουν μέχρι του σημείου της εξάρτησης λόγω της πίεσης των συνομηλίκων τους και επειδή θέλουν να είναι αποδεκτοί στην παρέα ή γιατί το ποτό τους κάνει πιο ευχάριστους, χαλαρούς, ήρεμους, κοινωνικούς, τα οποία χρειάζονται για να αναπτύξουν κοντινές σχέσεις. Σε βιολογικό επίπεδο, η επαναλαμβανόμενη χρήση αλκοόλ μπορεί να μειώσει σημαντικά τα επίπεδα ντοπαμίνης στον εγκέφαλο. Η ντοπαμίνη είναι ένας νευροδιαβιβαστής, δηλ. μια χημική ουσία στον εγκέφαλο που είναι υπεύθυνη για τα συναισθήματα ευχαρίστησης. Όταν ένα άτομο έχει εξάρτηση από το αλκοόλ, οι περιοχές του εγκεφάλου του που παράγουν ντοπαμίνη εξαντλούνται και δεν μπορεί να απολαύσει τις χαρές της καθημερινότητας. Η χημεία του εγκεφάλου του έχει επαναρυθμιστεί έτσι ώστε να εξαρτάται από το αλκοόλ για την προσωρινή ευφορία (κατάσταση ευτυχίας). Μελέτες γενετικής έχουν εντοπίσει ένα γονίδιο που προκαλεί εξάρτηση από το αλκοόλ και το οποίο μεταδίδεται συνήθως από πατέρες που έχουν εξάρτηση στους γιούς τους. Άλλες μελέτες έχουν δείξει ότι οι στενοί συγγενείς ενός αλκοολικού έχουν τέσσερις φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να γίνουν κι’ αυτοί αλκοολικοί.
Συμπτώματα
Τα άτομα που έχουν εξάρτηση από το αλκοόλ πίνουν συνεχώς μέχρι του σημείου της μέθης, όπου αρχικά νιώθουν ευφορία και μετά αν συνεχίσουν να αυξάνονται τα επίπεδα αλκοόλ στο αίμα, μπορεί να γίνουν ιδιαίτερα επιθετικοί. Νευρολογικά, η έντονη μέθη εξασθενεί τη σκέψη και την όραση, επιφέρει έλλειψη συντονισμού και αργές ή ακανόνιστες κινήσεις στα μάτια. Με το πέρασμα του χρόνου, καθώς το άτομο εξακολουθεί να πίνει, το σώμα αναπτύσσει μειωμένη αντίδραση στο αλκοόλ, δηλ. μεγαλύτερη ανεκτικότητα στη μέθη που προκαλεί το αλκοόλ, οπότε χρειάζεται όλο και μεγαλύτερη ποσότητα αλκοόλ για να φτάσει σε μέθη. Οι άνθρωποι που έχουν χρόνια ανεκτικότητα μπορεί να φαίνονται νηφάλιοι ακόμα και μετά την κατανάλωση τέτοιας ποσότητας αλκοόλ που θα μπορούσε να προκαλέσει το θάνατο σε μη-πότες.
Επίσης μπορεί να έχουν επεισόδια απώλειας αισθήσεων μετά από μεγάλες ποσότητες αλκοόλ, τα οποία χαρακτηρίζονται από αμνησία που κρατά αρκετές ώρες, χωρίς όμως απώλεια συνείδησης. Δηλαδή φαίνονται να έχουν τις αισθήσεις τους, αλλά όταν έχει περάσει η μέθη, δεν θυμούνται τι έκαναν κατά τη διάρκεια αυτών των επεισοδίων. Οι άνθρωποι που έχουν εξάρτηση από το αλκοόλ αναπτύσσουν και στερητικό σύνδρομο. Το νευρικό σύστημα προσαρμόζεται στην χρόνια έκθεση στο αλκοόλ, αυξάνοντας τη δραστηριότητα του μηχανισμού των νευρώνων που εξουδετερώνει τις κατευναστικές επιδράσεις του αλκοόλ. Έτσι, όταν μειωθεί ξαφνικά η πρόσληψη ποτού, το εξαρτημένο άτομο εμφανίζει αποδιοργανωμένη αντίληψη, επιληπτικές κρίσεις, τρέμουλο (που συχνά συνοδεύεται από ευερεθιστότητα, ναυτία και εμετό). Το τρέμουλο στα χέρια εμφανίζεται συνήθως το πρωί λόγω της νυχτερινής αποχής.
Για να διαγνωστεί ότι υπάρχει εξάρτηση από το αλκοόλ θα πρέπει να υπάρχουν τουλάχιστον τρία από τα παρακάτω συμπτώματα:
* Ανεκτικότητα στο αλκοόλ
* Σύνδρομο στέρησης
* Άρνηση του προβλήματος
* Εμμονή στην αναζήτηση αλκοόλ
* Το ποτό είναι το κεντρικό θέμα της ζωής του ατόμου (η χρήση καταλαμβάνει τον περισσότερο από το χρόνο του)
* Συνεχιζόμενη χρήση παρά τα προβλήματα.
Θεραπευτική Αντιμετώπιση
Μια διεξοδική θεραπευτική αντιμετώπιση της εξάρτησης από το αλκοόλ περιλαμβάνει δύο βασικά μέρη: αποτοξίνωση και επανένταξη.
- Αποτοξίνωση
Ο στόχος της αποτοξίνωσης είναι να απαλλαχθεί το σώμα του ατόμου από τις τοξικές επιδράσεις του αλκοόλ. Επειδή το σώμα έχει συνηθίσει στο αλκοόλ, το άτομο χρειάζεται υποστήριξη κατά τη φάση της στέρησης η οποία βιώνεται διαφορετικά στον καθένα, ανάλογα με τη σοβαρότητα του αλκοολισμού. Τα στερητικά συμπτώματα μπορεί να είναι ήπια όπως ναυτία, σωματικός πόνος, διάρροια, δυσκολία στον ύπνο, εφίδρωση, άγχος και τρέμουλο και διαρκούν συνήθως 3-5 μέρες ή πιο σοβαρά όπως παραισθήσεις, επιληπτικές κρίσεις, έντονη λαχτάρα για αλκοόλ, σύγχυση, πυρετός, γρήγορος καρδιακός παλμός, υψηλή πίεση και παραλήρημα. Στη φάση των ήπιων συμπτωμάτων, το άτομο απλά παρακολουθείται προσεκτικά για να αποφευχθούν τα πιο σοβαρά συμπτώματα, αλλά δεν χρειάζονται φάρμακα. Στην περίπτωση των πιο σοβαρών συμπτωμάτων, μπορεί να χρειαστεί η χορήγηση ηρεμιστικών και παυσίπονων για να απαλυνθούν τα συμπτώματα και να αποφευχθούν οι επιπλοκές της υψηλής πίεσης, του γρήγορου καρδιακού παλμού και των επιληπτικών κρίσεων. Οι βενζοδιαζεπίνες ανακουφίζουν από την ένταση, επιβραδύνοντας το κεντρικό νευρικό σύστημα και μπορεί να βοηθήσουν στους ασθενείς που έχουν παραισθήσεις. Λόγω της ναυτίας, μπορεί να χρειαστεί να χορηγούνται υγρά ενδοφλέβια, μαζί με κάποια απαραίτητα σάκχαρα και άλατα.
Επανένταξη
Όταν έχει επιτευχθεί η διακοπή του ποτού, ο ασθενής θα χρειαστεί υποστήριξη για την επανένταξή του, δηλαδή για να παραμείνει υγιής και να αποφύγει την υποτροπή. Επειδή η οικογένεια του ασθενή έχει επηρεαστεί πολύ από την εξάρτηση του, είναι σκόπιμη η οικογενειακή θεραπεία. Στη θεραπεία θα πρέπει να διερευνηθεί το φαινόμενο της συνεξάρτησης που συναντάται συνήθως στις οικογένειες των εξαρτημένων ατόμων: μέλη της οικογένειας, προκειμένου να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα αλκοολισμού του αγαπημένου τους, αναπτύσσουν τρόπους συμπεριφοράς που παραδόξως, υποβοηθούν ή διευκολύνουν τη χρήση.
Ψυχολογικές θεραπείες
Η ψυχοθεραπεία (ατομική ή ομαδική) για την εξάρτηση από αλκοόλ ή από άλλες ουσίες έχει ως βασικούς στόχους:
* Να παράσχει έναν ασφαλές και αξιόπιστο περιβάλλον όπου τα άτομα που υποφέρουν μπορούν να συζητήσουν για τα τωρινά θέματα που τους απασχολούν.
* Να παράσχει έναν ασφαλές και αξιόπιστο περιβάλλον όπου τα άτομα που υποφέρουν μπορούν να μιλήσουν για το πώς έφτασαν στο σημείο που είναι τώρα (διερεύνηση της πρότερης εμπειρίας).
* Να παροτρύνει στο μοίρασμα και στην απελευθέρωση ντροπιαστικών και συναισθηματικά τοξικών εμπειριών με τρόπο που να προάγει την προσωπική ενδυνάμωση και τα αισθήματα του «ανήκειν» και της αυτοεκτίμησης.
* Να διδάξει στους ασθενείς συγκεκριμένους πρακτικούς τρόπους αντιμετώπισης συγκεκριμένων προβλημάτων και συμπτωμάτων, όπως είναι η κατάθλιψη, το άγχος, ο πανικός και η πρόληψη υποτροπής στην κατάχρηση της ουσίας.
* Να παράσχει ένα περιβάλλον όπου τα άτομα μπορούν να κάνουν φίλους και να έχουν υποστήριξη ο ένας απ’ τον άλλο.
* Να παράσχει μια γονεϊκή φιγούρα που θα καθοδηγεί όσους χρειάζονται εξωτερική καθοδήγηση.
* Να παράσχει ένα μοντέλο και μια προσωπική εμπειρία του πως είναι οι αξιόπιστες σχέσεις, έτσι ώστε τα άτομα να επιδιώκουν τέτοιου είδους σχέσεις έξω από τη θεραπεία.
* Να βοηθήσει τα εξαρτημένα άτομα να αναπτύξουν τις διαπροσωπικές τους ικανότητες (που συνήθως είναι φτωχές) μαθαίνοντας υγιείς τρόπους να επικοινωνούν με τους άλλους.
-
Παναγιώτα Κυπραίου – Ψυχοθεραπεύτρια