Κακοήθεις νεοπλασματικές νόσοι

Κακοήθεις νεοπλασματικές νόσοι

Οι Κακοήθεις Νεοπλασματικές Νόσοι είναι η δεύτερη σε συχνότητα αιτία θανάτου τα τελευταία χρόνια μετά τα καρδιαγγειακά νοσήματα. Στις  ΗΠΑ το 1/3 περίπου των Αμερικανών εμφανίζει ένα νεόπλασμα κατά τη διάρκεια της ζωής του. Στους άντρες το πρώτο σε συχνότητα νεόπλασμα είναι του προστάτη και το δεύτερο του πνεύμονα. Στο γυναικείο φύλο ο καρκίνος του μαστού έρχεται πρώτος και του πνεύμονα ακολουθεί. Στη διάρκεια των τελευταίων 25 ετών παρατηρείται αύξηση της συχνότητας των κακοηθειών του δέρματος, του μαστού, της ουροδόχου κύστεως του παγκρέατος και των όρχεων και ελάττωση των νεοπλασιών του στομάχου και του τραχήλου της μήτρας. Κάποιες νεοπλασίες παρουσιάζουν διαφορές στη γεωγραφική κατανομή οι οποίες αντικατοπτρίζουν την επίδραση των περιβαλλοντικών παραγόντων. Διαφορετικά επίσης είναι και τα νεοπλάσματα που προσβάλλουν τα παιδιά. Η δυνατότητα κακοήθους εξαλλαγής σχετίζεται με το ρυθμό πολλαπλασιασμού των κυττάρων και την έκθεση σε πλήθος εξωγενών αλλά και ενδογενών παραγόντων. Στα βρέφη είναι συχνότεροι οι μεσεγχυματικοί όγκοι των χόνδρων, των μυών και των οστών. Στους ενήλικες επικρατούν οι νεοπλασίες των επιθηλιακών κυττάρων όπως του προστάτη και του μαστού. Κοινό γνώρισμα όλων των κακοηθειών είναι η ικανότητα ανεξέλεγκτου πολλαπλασιασμού και διήθησης.

Αίτια
Είναι συνεχής και αδιάκοπη η προσπάθεια της παγκόσμιας επιστημονικής κοινότητας για την ανεύρεση της αιτιολογικών προσδιοριστών των νεοπλασιών. Σημαντικά βήματα επιτυγχάνονται καθημερινά και φαίνεται πως η ιατρική κερδίζει όλο και περισσότερες μάχες στον τομέα αυτό.

Οι παράγοντες που ευθύνονται είναι οι εξής:

Ογκογονίδια
Μεγάλη σημασία δίνεται από τους ερευνητές σε δυο στοιχεία του ανθρώπινου γονιδιώματος : στα ογκογονίδια και στα γονίδια καταστολής των νεοπλασιών. Οι μεταλλάξεις των γονιδίων που ελέγχουν τον κυτταρικό πολλαπλασιασμό οδηγούν σε διαταραχή της φυσιολογικής αύξησης των κυττάρων με αποτέλεσμα την εμφάνιση νεοπλασιών. Τα πρωτο-ογκογονίδια ή αλλιώς κυτταρικά ογκογονίδια έχουν καθοριστικό ρόλο στην αύξηση και διαφοροποίηση των κυττάρων και βρίσκονται σε όλα τα φυσιολογικά κύτταρα. Ο ρόλος τους είναι η κωδικοποίηση πρωτεϊνών υπεύθυνων για σημαντικές κυτταρικές λειτουργίες. Κάθε αλλαγή στη δομή των πρωτεϊνών αυτών  αλλά και στην ποσότητα τους  μπορεί να τροποποιήσει τη λειτουργία τους και το κύτταρο να αποκτήσει την ικανότητα ανεξέλεγκτου πολλαπλασιασμού και διήθησης γειτονικών ιστών.

Παράδειγμα ενεργοποίησης ογκογονιδίου είναι το χρωμόσωμα Φιλαδέλφεια της χρόνιας μυελογενούς λευχαιμίας το οποίο σχηματίζεται από αμοιβαία μετάθεση των χρωμοσωμάτων 9 και 22. Τα γονίδια καταστολής των νεοπλασιών είναι υπολειπόμενα γονίδια που συμμετέχουν στη κυτταρική αύξηση περιορίζοντας την. Κωδικοποιούν πρωτεϊνες που ελέγχουν τον κυτταρικό κύκλο, άλλες  που τροποποιούν  ή καταστέλλουν τη μεταβίβαση σήματος και ρυθμίζουν την επικοινωνία των κυττάρων. Η οικογενής πολυποδίαση είναι ένα σύνδρομο που σχετίζεται με απώλεια των γονιδίων καταστολής των νεοπλασιών.

Καρκινογόνα του περιβάλλοντος
Παράγοντες που απαντώνται στο περιβάλλον συντελούν στην καρκινογένεση. Το σημαντικότερο καρκινογόνο είναι ο καπνός. Η έκθεση σε αυτόν ενισχύει την καρκινογόνο δράση άλλων ουσιών όπως του αμίαντου και της αιθυλικής αλκοόλης. Ο συνδυασμός τους με το κάπνισμα οδηγεί όχι μόνο σε καρκίνο του πνεύμονα αλλά και της κεφαλής, του τραχήλου, της ουροδόχου κύστεως και του οισοφάγου. Άλλη κατηγορία είναι τα επαγγελματικά καρκινογόνα. Η έκθεση σε χημικές ουσίες  όπως ο αμίαντος και το χλωριούχο βινύλιο ευθύνεται για το 5% των νεοπλασιών. Το μεσοθηλίωμα αποτελεί σπάνια μορφή νεοπλασίας του υπεζωκότα προκαλείται από τη χρόνια έκθεση σε αμίαντο. Με την καρκινογένεση συνδέονται και φαρμακευτικές ουσίες όπως οι αλκυλιωτικοί παράγοντες που χορηγούνται για τη θεραπευτική αντιμετώπιση του λεμφώματος και του πολλαπλούν μυελώματος.

Οι ουσίες αυτές προκαλούν οξεία λευχαιμία. Η σχέση διατροφής και καρκινογένεσης είναι στο στόχαστρο της παγκόσμιας επιστημονικής κοινότητας τα τελευταία χρόνια. Τα περισσότερα στοιχεία ωστόσο δεν είναι οριστικά. Επιδημιολογικές μελέτες συνδέουν τη βρώση τροφής πλούσιας σε λίπος με τις νεοπλασίες του παχέος εντέρου, του μαστού και του στομάχου. Αντιθέτως προστατευτικό ρόλο φαίνεται πως παρέχουν θρεπτικά συστατικά όπως η καροτίνη και το σελήνιο. Η ακτινοβολία και η ραδιενέργεια αποτελούν αδιαμφισβήτητα από τους πιο σημαντικούς καρκινογόνους παράγοντες. Δυστυχές παράδειγμα οι επιζήσαντες από τις εκρήξεις ατομικών βομβών στη Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι. Ευαίσθητα στην ακτινοβολία όργανα  είναι ο μυελός των οστών , ο μαστός και ο θυρεοειδής. Επίσης η έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία ευθύνεται για το μεγαλύτερο ποσοστό μελανώματος τα τελευταία χρόνια.

Ορμόνες
Έχουν μεγάλη σημασία για την ανάπτυξη ορισμένων μορφών κακοηθειών. Οι καρκίνοι της μήτρας και του προστάτη σχετίζονται με μεταβολές στις συγκεντρώσεις  οιστρογόνων και ανδρογόνων αντίστοιχα.

Γενετική προδιάθεση
Περισσότερες από 150 μονογονιδιακές διαταραχές έχουν συνδεθεί με την ανάπτυξη νεοπλασιών. Η κληρονομική προδιάθεση για ορισμένες μορφές νεοπλασιών δεν αποτελεί πρόσφατη γνώση. Νεοπλασίες με ισχυρή κληρονομική συσχέτιση είναι το κληρονομικό ρετινοβλάστωμα και η οικογενής πολυποδίαση του παχέος εντέρου.

Διάγνωση
Η λήψη ενός προσεκτικού ιστορικού, η περιοδική, σχολαστική κλινική εξέταση και οι απλές εξετάσεις αίματος (γενική και βιοχημικός έλεγχος) είναι καθοριστικής σημασίας. Η  επαγρύπνηση του ασθενούς για τακτικό έλεγχο και η ορθή αξιολόγηση των συμπτωμάτων μπορεί να αποβούν σωτήριες. Για περισσότερο πολύπλοκες διαγνωστικές εξετάσεις πρέπει να συμπεριλαμβάνεται  πάντα το κόστος και το όφελος για τον ασθενή. Στο κόστος δεν υπολογίζεται μόνο η οικονομική επιβάρυνση αλλά και ο κίνδυνος που περικλείει η εξέταση για τον ασθενή. Σήμερα η Αμερικάνικη Ογκολογική Εταιρία συνιστά την εκτέλεση κάποιων διαγνωστικών εξετάσεων για την έγκαιρη διάγνωση και πρόληψη κάποιων μορφών καρκίνου. Από τις συστάσεις αυτές μόνο μια βασίζεται σε  ελεγχόμενες προοπτικές κλινικές έρευνες και αυτή είναι η εκτέλεση μαστογραφίας σε γυναίκες  άνω των 40 ετών.

Επιπτώσεις
Οι κλινικές εκδηλώσεις των νεοπλασιών καθορίζονται από τους εξής παράγοντες:

* Τύπος νεοπλασίας
* Εντόπιση
* Μέγεθος
* Μεταστάσεις
* Στάδιο νεοπλασίας

Τα περισσότερα από τα συμπτώματα οφείλονται στη φυσική πορεία του νεοπλάσματος. Εκτός από τα ειδικά συμπτώματα που προκαλούνται από την ειδική φύση κάθε νεοπλασίας κάποιες κλινικές εκδηλώσεις είναι κοινές:

* Καχεξία: Τα αίτια είναι σύνθετα. Σημαντικοί παράγοντες είναι η ανορεξία , που μπορεί να οφείλεται σε διαταραχές της όσφρησης και της γεύσης, η κατάθλιψη, οι τοξικές συνέπειες της ακτινοθεραπείας και της χημειοθεραπείας.
* Αδυναμία
* Ανορεξία
* Απώλεια βάρους
* Αιματολογικές εκδηλώσεις: αναιμία , λευκοπενία, διαταραχές πηκτικότητας, θρομβοπενία και άλλες.
* Πυρετός
* Ενδοκρινικές εκδηλώσεις-παρανεοπλασματικά σύνδρομα: κάποια νεοπλάσματα παρουσιάζουν την ικανότητα έκκρισης ορμονών. Παραδειγματικά αναφέρουμε  την έκκριση ADH  από το μικροκυτταρικό καρκίνωμα του πνεύμονα η οποία προκαλεί υπονατριαιμία.
* Νευρολογικές εκδηλώσεις: κυριότερο αίτιο αποτελούν οι μεταστάσεις στον εγκέφαλο, στον επισκληρίδιο χώρο και στις μήνιγγες.
* Νεφρικές εκδηλώσεις: προκαλούνται είτε από απευθείας διήθηση των νεφρών και  από απόφραξη των ουροφόρων οδών, είτε από τις τοξικές επιδράσεις της ακτινοβολίας.
* Δερματικές εκδηλώσεις: η προσβολή του δέρματος μπορεί να οφείλεται σε παρανεοπλασματική εκδήλωση ή σε μετάσταση.

Θεραπεία
Η θεραπευτική αντιμετώπιση των νεοπλασιών είναι πολύπλοκη διαδικασία και εξαρτάται  από πολλαπλούς παράγοντες. Για την καλύτερη αντιμετώπιση και τον καθορισμό μιας κοινής παγκόσμιας γλώσσας κατανόησης της επέκτασης των νεοπλασιών γίνεται σταδιοποίηση αυτών. Το πιο γνωστό και αποδεκτό σύστημα είναι το TNM. Πρόκειται για μέθοδο αντικειμενικής εκτίμησης και έκτασης του όγκου σε δεδομένη χρονική στιγμή. Σύμφωνα με αυτό κακοήθειες με κοινή ανατομική και ιστολογική προέλευση παρουσιάζουν κοινά χαρακτηριστικά εξέλιξης και συμπεριφοράς. Η αύξηση του όγκου (Τ) συνοδεύεται από προσβολή λεμφαδένων (Ν) και εμφάνιση μεταστάσεων (Μ). Πρωταρχικό λοιπόν βήμα είναι η σταδιοποίηση της κακοήθειας.

Μετά την ολοκλήρωση της σταδιοποίησης ο θεράπων είναι σε θέση να επιλέξει :

1) Χειρουργική
2) Χημειοθεραπεία
3) Ακτινοθεραπεία
4) Μεταμόσχευση

Leave a Comment