Όπως απέδειξε ο Έμπολα , η έλλειψη επενδύσεων στη δημόσια υγεία συνιστά διεθνή έκτακτη ανάγκη, γράφει ο Lawrence Summers.
Τρία ζωτικά μαθήματα για τον επόμενο ιό που… περιμένει στη γωνία. Ο ρόλος του ΠΟΥ και της φαρμακοβιομηχανίας.
Οι επιδημίες και οι πανδημίες είναι σαν τους σεισμούς. Τραγικοί, αναπόφευκτοι και απρόβλεπτοι. Αρχίζουν από ένα τυχαίο γεγονός. Ένας ιός μεταδίδεται από είδος σε άλλο είδος, από πουλί, νυχτερίδα ή άλλο ζώο στον «Ασθενή Μηδέν», που τον μεταδίδει σε άλλους ανθρώπους. Είναι πολύ πιθανό, κατά τη διάρκεια του τωρινού αιώνα, να αντιμετωπίσουμε πανδημία γρίπης, ανάλογη με εκείνη που το 1918 εξόντωσε 50 εκατομμύρια ανθρώπους.
Ο πρώτος επιτελάρχης του Προέδρου Barack Obama, Rahm Emanuel, είπε στον απόηχο της διεθνούς οικονομικής κρίσης ότι δεν πρέπει ποτέ «να αφήνουμε μια σοβαρή κρίση να πάει χαμένη».
Οι κρίσεις είναι ευκαιρίες για να μάθουμε. Υποδεικνύουν τα μέτρα που θα αποτρέψουν την κατάρρευση των θεσμών, αν εκδηλωθούν ακραίες συνθήκες πίεσης.
Αν και το επίκεντρο όπως είναι κατανοητό είναι η αντιμετώπιση της κρίσης του Έμπολα, είναι εξίσου σημαντικό να χρησιμεύσει ως αφύπνιση για τις ανεπάρκειες που απειλούν όχι μόνο να προκαλέσουν τραγωδίες πρωτοφανούς μεγέθους, αλλά και να βάλουν σε κίνδυνο τη βασική ασφάλεια των ΗΠΑ και άλλων εύπορων κρατών. Όπως με την κλιματική αλλαγή, κανένα μέρος του πλανήτη δεν μπορεί να απομονωθεί από τις επιπτώσεις της επιδημίας και της πανδημίας.
Η έκθεση της επιτροπής Παγκόσμιας Υγεία 2035, στην προεδρία της οποίας συμμετείχα, υποδεικνύει τρία κρίσιμα μαθήματα: Πρώτον πρέπει να ληφθεί συλλογική δράση για να στηθούν ισχυρά συστήματα υγείας σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Στη δυτική Αφρική, ο Έμπολα ήταν ένα «stress test» στα εθνικά συστήματα υγείας και στη Σιέρα Λεόνα, τη Λιβερία και τη Γουινέα τα συστήματα δεν αντεπεξήλθαν. Το ειδικευμένο ιατρικό προσωπικό ήταν υπερβολικά λίγο, όπως και οι εξοπλισμοί και οι προμήθειες, και οι δυνατότητες δημόσιας εποπτείας και ελέγχου.
Πολύ εποικοδομητική ήταν η επιχείρηση ελέγχου του ιού στη Νιγηρία μετά τη διάγνωση του πρώτου κρούσματος τον Ιούλιο. Η επιτυχία της, την οποία χαιρέτισε ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ως «διεθνούς επιπέδου επιδημιολογική επιχείρηση», οφειλόταν στην επιθετική, συντονισμένη επόπτευση και στον άμεσο έλεγχο.
Υπήρχε ήδη σύστημα ελέγχου της πολυομυελίτιδας, με ειδικευμένο στους μεταδοτικούς ιούς προσωπικό, που έπιασε αμέσως δουλειά για την καταπολέμηση του Έμπολα. Μολονότι στο μεγαλύτερο τμήμα του, όπως στις στοιχειώδεις υπηρεσίες φροντίδας, το σύστημα υγείας της Νιγηρίας παραμένει αδύναμο, στον Έμπολα το σύστημα επόπτευσης και ελέγχου απέδωσε. Κάθε χώρα πρέπει να έχει τέτοιο σύστημα. Η πρόληψη είναι φθηνότερη από τη θεραπεία και έχει καλύτερα αποτελέσματα.
Χρειάζεται χρόνος και χρήμα για να στηθούν αυτά τα συστήματα. Η έρευνά μας, που πραγματοποιήθηκε με μια διεθνή ομάδα οικονομολόγων και ειδικών στην υγεία και δημοσιεύθηκε πέρσι στην ιατρική επιθεώρηση The Lancet, δείχνει ότι η τιμή για αυτή την «ενίσχυση των συστημάτων» θα ήταν περίπου 30 δισ. δολ. ετησίως για τα επόμενα 20 χρόνια. Τα καλά νέα είναι ότι υπάρχει η χρηματοδότηση για να πληρωθεί η αναβάθμιση, μέσω της ανθρωπιστικής βοήθειας και της εγχώριας δαπάνης. Το κόστος είναι λιγότερο από το 1% επί του πρόσθετου οικονομικού προϊόντος που θα έχουν οι χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος χώρες από την ανάπτυξη του ΑΕΠ στα επόμενα 20 χρόνια.
Το δεύτερο μάθημα είναι ότι η έλλειψη επενδύσεων στη δημόσια υγεία αποτελεί παγκόσμια έκτακτη ανάγκη. Η βραδεία αντίδραση του ΠΟΥ στον ‘Εμπολα δεν ήταν απροσδόκητη, μετά τις πρόσφατες περικοπές προσωπικού.
Έχουμε όλοι ευθύνη γι’ αυτό. Από το 1994, ο τακτικός προϋπολογισμός του ΠΟΥ μειώνεται σταθερά σε πραγματικούς όρους. Ακόμη και πριν από την κρίση του Έμπολα, είχε πρόβλημα χρηματοδότησης βασικών λειτουργιών. Ο συνολικός προϋπολογισμός για τη γρίπη ήταν μόλις 77 εκατ. δολ. το 2013 -λιγότερο από το ποσό που δίνει η πόλη της Νέας Υόρκη μόνο για την προετοιμασία των έκτακτων περιστατικών δημόσιας υγείας.
Το μόνο που χρειάζεται για να περάσει μια μεταδοτική ασθένεια σε άλλη χώρα είναι ένας επιβάτης αεροσκάφους. Χρειαζόμαστε τον ΠΟΥ περισσότερο από ποτέ. Μόνο εκείνος έχει την αρμοδιότητα και τη νομιμότητα να υπηρετήσει ως αγωγός προστασίας της υγείας σε όλες τις χώρες, πλούσιες και φτωχές. Είναι μεγάλη απροσεξία να τον αφήνουμε να λιμοκτονεί από κεφάλαια.
Το τρίτο μάθημα αφορά την επιστημονική καινοτομία. Όσον αφορά την ανακάλυψη και την ανάπτυξη φαρμάκων, εμβολίων και διαγνωστικών τεστ, αγνοούμε σε μεγάλο βαθμό τις μολυσματικές ασθένειες που εξοντώνουν δυσανάλογα τους φτωχούς στον κόσμο. Κατά συνέπεια, δεν έχουμε ακόμα φάρμακο ή εμβόλιο για τον Έμπολα.
Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να παρέχουμε τη βασική υποστήριξη, όπως υγρά και θεραπεία για την αρτηριακή πίεση. Για την πρόληψη πρέπει να βασιζόμαστε σε ξεπερασμένα μέτρα, όπως η καραντίνα.
Η Margaret Chan, γενική διευθύντρια του ΠΟΥ, έχει εξηγήσει το λόγο γι’ αυτήν την αμέλεια. Οι γιατροί βρίσκονται με άδεια χέρια, είπε, διότι «μια βιομηχανία που πορεύεται με γνώμονα το κέρδος δεν επενδύει σε προϊόντα για τις αγορές που δεν μπορούν να πληρώσουν». Ο Έμπολα επηρεάζει τους φτωχούς των αφρικανικών εθνών και έτσι οι φαρμακευτικές εταιρείες δεν βλέπουν κέρδος στο να ασχοληθούν με αυτό. Ούτε υπάρχει επαρκές κίνητρο για να επενδύσουν στην πρόληψη. Καμία κοινωνία, όμως, δεν θα επιτρέψει στις εταιρείες να αποκομίσουν τεράστια κέρδη, όταν η ασθένεια εξαπλώνεται ταχύτατα.
Οι πλούσιες κυβερνήσεις και οι δωρητές θα πρέπει να επιταχύνουν. Επενδύσεις μερικών δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως, δηλαδή λιγότερο από το 0,01% του παγκοσμίου ΑΕΠ, θα μπορούσαν να είναι καθοριστικές για να αποφευχθεί μια τραγωδία μεγέθους ανάλογου του παγκόσμιου πολέμου.
Μερικά θέματα είναι ακόμη πιο σημαντικά από τις υφέσεις και τις εκλογές. Ο Έμπολα είναι μια τραγωδία. Ας ελπίσουμε ότι θα είναι επίσης ένα κίνητρο ώστε να ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα για να αποτραπεί μία πολύ μεγαλύτερη, που είναι σχεδόν αναπόφευκτη στην τρέχουσα πολιτική τροχιά. Ο επόμενος Έμπολα μας περιμένει στη γωνία.