Η ανθρώπινη οδοντοφυΐα
Οι περίοδοι της οδοντοφυΐας
Η διάπλαση των δοντιών γίνεται στο εσωτερικό των γνάθων και πριν ακόμα ολοκληρωθεί, αρχίζει παράλληλα και η μετακίνησή τους από το εσωτερικό των γνάθων προς τη στοματική κοιλότητα, ώστε τελικά να προβάλουν πάνω από το οστό και τα ούλα. Η διάπλαση των δοντιών και η ανάδυσή τους είναι μία μακρόχρονη διαδικασία η οποία ξεκινάει από την εμβρυϊκή ζωή και περιλαμβάνει αλλαγές που μπορούμε να τις δούμε μέσα στο στόμα, αλλά και αλλαγές που συντελούνται στο εσωτερικό των γνάθων και μπορούμε να τις παρακολουθήσουμε με την ακτινογράφηση. Συχνά οι γονείς, παρακινημένοι από το ενδιαφέρον τους για την υγεία του παιδιού τους, παρακολουθούν τις αλλαγές που συμβαίνουν στο στόμα του, προσπαθώντας να αντιληφθούν έγκαιρα αν κάτι φαίνεται να μην πηγαίνει καλά. Ο πίνακας που ακολουθεί περιγράφει τις περιόδους της οδοντοφυΐας και μπορεί να τους φανεί χρήσιμος, ώστε να γνωρίζουν τι θα πρέπει να περιμένουν να συμβεί και πότε. Δεν μπορεί όμως να υποκαταστήσει τις υπηρεσίες ενός οδοντίατρου, σε αυτή την καθοριστική για την εξέλιξη του στοματογναθικού συστήματος διαδρομή του χρόνου.
* Προοδοντική ή νεογνική (χωρίς δόντια)
0-6 μηνών
* Διαδοχική ανατολή των παιδικών δοντιών
0,5-2,5 ετών
* Αδιατάρακτη παραμονή των παιδικών δοντιών
2,5-6 ετών
* Σταδιακή αντικατάσταση των παιδικών δοντιών από τα μόνιμα
6-12 ετών
* Διατήρηση των μόνιμων δοντιών
άνω των 12 ετών
Οι γνώσεις ενός οδοντίατρου και η δυνατότητά του να ελέγξει εκτός από την κατάσταση στο εσωτερικό του στόματος και την κατάσταση που επικρατεί στο εσωτερικό των γνάθων, του επιτρέπουν να έχει μία πληρέστερη εικόνα. Αυτή η εικόνα προηγείται πολλούς μήνες ή και χρόνια από την εικόνα που μπορούν να δουν οι γονείς και φυσικά είναι σε θέση να την αξιολογήσει με επιστημονική ακρίβεια.
Τα χαρακτηριστικά κάθε περιόδου
Το πρώτο παιδικό δόντι εμφανίζεται στο στόμα περίπου τον 6ο μήνα. Η σημασία αυτής της καθυστέρησης είναι προφανής, αφού η βάση της διατροφής του νεογνού τους πρώτους μήνες είναι ο θηλασμός και αν υπήρχαν δόντια σε αυτό το διάστημα θα τραυμάτιζαν το στήθος της μητέρας και θα δημιουργούσαν προβλήματα. Τα υπόλοιπα παιδικά δόντια ακολουθούν. Ο χρόνος που μεσολαβεί από την ανατολή του πρώτου παιδικού δοντιού μέχρι και την ανατολή του τελευταίου είναι δύο χρόνια περίπου. Εκεί στην ηλικία των 2,5 ετών περίπου, έχει συμπληρωθεί ο παιδικός φραγμός που περιλαμβάνει 20 δόντια. Δέκα στην επάνω γνάθο και δέκα στην κάτω. Ακολουθεί μία περίοδος φαινομενικής ηρεμίας, κανένα δόντι δεν κάνει την εμφάνισή του και αν υπάρχει σωστή φροντίδα των παιδικών δοντιών, κανένα δε χάνεται. Στην πραγματικότητα, αυτή την περίοδο μέσα στα οστά των γνάθων συνεχίζεται η διάπλαση και οι μετακινήσεις των μόνιμων δοντιών που θα ακολουθήσουν.
Το πρώτο μόνιμο δόντι κάνει την εμφάνισή του σε ηλικία 6 ετών και τότε αρχίζει μία περίοδος συνύπαρξης παιδικών και μόνιμων δοντιών που κρατάει 6 περίπου χρόνια. Αυτή η περίοδος τελειώνει με την απόπτωση και του τελευταίου παιδικού δοντιού στην ηλικία των 12 περίπου χρόνων. Λέγεται περίοδος του μικτού φραγμού επειδή ο οδοντικός φραγμός αποτελείται εν μέρει από παιδικά και εν μέρει από μόνιμα δόντια. Σε αυτή την περίοδο οι γονείς θα πρέπει να είναι προσεκτικοί γιατί πολλές φορές επειδή δεν μπορούν να ξεχωρίσουν τα παιδικά από τα μόνιμα δόντια , μπορεί να μη δώσουν σημασία σε ένα τερηδονισμένο δόντι, θεωρώντας ότι ανήκει στα παιδικά δόντια τα οποία θα αντικατασταθούν. Σε αρκετές περιπτώσεις η εκτίμηση αυτή αποδεικνύεται λανθασμένη και οι συνέπειες είναι σημαντικές.
Τα μόνιμα δόντια είναι 32 (συνήθως, όταν υπάρχουν και σωφρονιστήρες) έναντι 20 των παιδικών δοντιών. Αυτό σημαίνει ότι 20 από τα μόνιμα δόντια ανατέλλουν στη θέση των παιδικών και τα υπόλοιπα καταλαμβάνουν χώρο πίσω από αυτά. Πρόκειται για νέο χώρο ο οποίος προέκυψε λόγω της αύξησης των διαστάσεων των γνάθων. Οι σωφρονιστήρες (τρίτοι γομφίοι) αργούν να ανατείλουν (σε ορισμένους ανθρώπους δεν υπάρχουν) και είναι απρόβλεπτοι. Συχνά προκαλούν προβλήματα, λόγω του ότι εμφανίζονται τελευταίοι και ενδέχεται ο υπάρχων χώρος να μην επαρκεί για την ορθή διευθέτησή τους. Μετά την ανατολή και των τελευταίων δοντιών μπορεί να ακολουθήσουν δύο ακόμα άτυπες περίοδοι. Είναι η περίοδος της συνύπαρξης μόνιμων δοντιών και κενών διαστημάτων, λόγω της εξαγωγής δοντιών και η περίοδος της νωδότητας, δηλαδή της περιόδου που έχουν χαθεί όλα τα δόντια. Αυτές οι τελευταίες περίοδοι δεν αποτελούν πρόβλεψη της φύσης, αλλά αποτυχία του ανθρώπου να διαφυλάξει όσα του πρόσφερε η φύση. Κι’ αν στη χώρα μας είμαστε ακόμα απόλυτα συμβιβασμένοι με την ιδέα κάποιων εξαγωγών δοντιών, τουλάχιστον θα πρέπει να απομακρυνόμαστε όλο και περισσότερο από την ..γοητεία της ολικής τεχνητής οδοντοστοιχίας που κάποτε ήταν το κατατεθέν σήμα της τρίτης ηλικίας.