Ωταλγία
Η νεύρωση του αυτιού είναι πολύπλοκη και γίνεται από περισσότερα του ενός νεύρα. Τα νεύρα αυτά, εκτός από το αυτί, νευρώνουν και άλλα όργανα στην κεφαλή και τον τράχηλο με αποτέλεσμα ένα πρόβλημα που υπάρχει αλλού να αντανακλά (χτυπά) στο αυτί προκαλώντας πόνο. Έτσι ο πόνος στο αυτί μπορεί να οφείλεται σε αιτίες που αφορούν στο αυτί, αλλά και σε αιτίες που δεν έχουν καμία σχέση με αυτό και είναι αντανακλαστικός από τη περιοχή του κεφαλιού και του λαιμού. Ιδίως ένας χρόνιος πόνος στο αυτί σε ηλικιωμένο μπορεί να έχει σχέση με καρκίνο! Μπορεί να είναι συνεχής ή διακοπτόμενος, έντονος ή βαθύς, διαξιφιστικός (σαν σουβλιές) ή απλά ενοχλητικός. Μπορεί επίσης να γίνεται πιο έντονος όταν πιέζουμε το αυτί, όταν μασάμε, όταν φτερνιζόμαστε ή φυσάμε τη μύτη μας. Το αυτί συνήθως πονάει γιατί η ευσταχιανή σάλπιγγα δεν ισορροπεί τις πιέσεις μεταξύ του ατμοσφαιρικού αέρα και του μέσου αυτιού, δύο περιοχές που τους χωρίζει ο τυμπανικός υμένας. Επίσης στο μέσο αυτί αναπτύσσονται φλεγμονές που προκαλούν πόνο και τις ονομάζουμε ωτίτιδες, ενώ όταν υπάρχει και παραγωγή πύου λέγεται μέση πυώδη ωτίτιδα. Το πύο αν είναι αρκετό μπορεί να προκαλέσει μέχρι και ρήξη τυμπάνου.
Αιτίες – βλάβες του αυτιού που προκαλούν ωταλγία:
* Λόγω συσσωρευμένης κυψελίδας ή ξένου σώματος που σφηνώθηκε στο αυτί.
* Μόλυνση στα αυτιά, εξωτερική και μέση ωτίτιδα, μαστοειδίτιδα
* Ρήξη ή διάτρηση του τυμπάνου του αυτιού.
* Βλάβες που δημιουργούνται στο αυτί λόγω αλλαγών πίεσης όπως πτήση, κατάδυση, έκρηξη, πολύ δυνατοί ήχοι όπως ένας πυροβολισμός, χαστούκι στο κεφάλι ή το αυτί.
* Βαρότραυμα από ταχεία μεταβολή της ατμοσφαιρικής πίεσης, παράδειγμα κατά την προσγείωση του αεροπλάνου.
Το ακριβές σημείο του πόνου είναι πολύ σημαντικό για να καταλάβουμε ποιο μέρος του αυτιού πάσχει.
* Ο πόνος μπροστά από το αυτί, στη περιοχή του τράγου συνήθως προέρχεται από μικρό δοθιήνα (σπυράκι με πύον).
* Ο πόνος βαθιά στο αυτί ή πίσω από αυτό προέρχεται από οξεία μέση ωτίτιδα ή μαστοειδίτιδα και μερικές φορές αυξάνεται όταν φυσάμε τη μύτη μας.
* Ο πόνος πίσω από το αυτί ή κάτω από αυτό, που αυξάνεται όταν το πιέζουμε προέρχεται από εξωτερική ωτίτιδα.
Αιτίες – βλάβες εκτός του αυτιού που προκαλούν ωταλγία:
Οι αιτίες που αφορούν το αυτί μπορούν να διαπιστωθούν και να ελεγχθούν από τον γιατρό. Εάν ο έλεγχος αυτός είναι φυσιολογικός, τότε πρέπει να αναζητηθούν αιτίες μακριά από το αυτί. Σε αυτές τις περιπτώσεις ο πόνος γίνεται αισθητός αντανακλαστικά από άλλες περιοχές, που νευρώνονται και αυτές από κλάδους των νεύρων που νευρώνουν το έξω και το μέσο αυτί ( 5ο, 9ο,10ο κρανιακά νεύρα). Οι περιοχές αυτές που έχουν κοινή νεύρωση με το έξω και το μέσο αυτί είναι: η μύτη, οι παραρίνιοι κόλποι, ο ρινοφάρυγγας, τα δόντια, τα ούλα, η κροταφογναθική άρθρωση, η γνάθος, οι παρωτίδες, η γλώσσα, οι αμυγδαλές, ο φάρυγγας, ο λάρυγγας, η τραχεία και ο οισοφάγος. Οποιαδήποτε βλάβη στις παραπάνω περιοχές μπορεί να εμφανιστεί σαν πόνος στο αυτί! Αυτές είναι:
* Παθήσεις των δοντιών ιδίως των πίσω. Ο φρονιμίτης που βγαίνει ή δεν μπορεί να βγει, όπως επίσης κάποια ρίζα δοντιού που έχουμε βγάλει και αυτή έμεινε μέσα, μπορεί να κάνει οδοντικό πόνο στο αυτί.
* Κροταφογναθικό Σύνδρομο (ΚΓΣ) ή Αρθρίτιδα της κροταφογναθικής άρθρωσης. Όταν τα δόντια δεν πατάνε καλά, π.χ. μετά από οδοντιατρικές θεραπείες ή μερικά λείπουν ή υπάρχουν ορθοδοντικά προβλήματα, τότε η άρθρωση κουράζεται, κάνει φλεγμονή και πονάει το αυτί.
* Παθήσεις του στόματος του φάρυγγα του λάρυγγα και του οισοφάγου. Η οξεία αμυγδαλίτιδα, το περιαμυγδαλικό απόστημα, το φαρυγγικό απόστημα, η λεμφαδενίτιδα, η αδενοτομή, η αμυγδαλεκτομή, τα έλκη και οι κακοήθεις όγκοι του στόματος του φάρυγγα του λάρυγγα και του οισοφάγου πολλές φορές κάνουν πόνο στο αυτί.
* Ο λάρυγγας πρέπει να εξετάζεται πάντοτε ιδίως με βιντεοενδοσκόπηση , γιατί ο καρκίνος στη περιοχή αυτή και η φυματιώδης λαρυγγίτιδα κάνουν αντανακλαστικό πόνο στο αυτί.
* Στη ρινίτιδα και την ιγμορίτιδα σπάνια πονάει το αυτί, αλλά οι κακοήθεις όγκοι της μύτης και των ιγμορείων μπορεί να προκαλέσουν πόνο στο αυτί.
* Νευραλγίες. Υπάρχει ένα νεύρο που λέγεται γλωσσοφαρυγγικό και μερικές φορές κάνει έντονο πόνο στο πίσω μέρος της γλώσσας, στο φάρυγγα και το αυτί. Επίσης το τρίδυμο νεύρο κάνει έντονο πόνο στο πρόσωπο τα δόντια και το αυτί.
* Το τυμπανικό νευρικό πλέγμα μπορεί επίσης να κάνει έντονο πόνο στο αυτί και όταν το ακουμπάμε ο πόνος γίνεται μεγαλύτερος.
* Μερικές παθήσεις της αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης κάνουν νευραλγία που μπορεί να φτάσει μέχρι το αυτί.
* Αν ο πόνος είναι απότομος, διαξιφιστικός (σαν σουβλιές), διακοπτόμενος και φευγαλέος, αυτό είναι συχνό να προκαλείται από μυοσκελετικά προβλήματα ή νευραλγίες.
* Αν ο πόνος είναι συνεχής, έντονος ή ήπιος, βαθύς ή απλά ενοχλητικός, μπορεί να προκαλείται από ασθένεια των κόλπων ή του λαιμού(ένας όγκος), αμυγδαλίτιδα, ή από άλλες διαταραχές αυτιών, μύτης και του λαιμού που μπορεί να αντανακλάται ο πόνος στο αυτί.
Υπάρχουν αντανακλαστικοί πόνοι στο αυτί και από άλλα νεύρα του κεφαλιού, που γνωρίζει μόνο ο ειδικός γιατρός. Για να διερευνηθεί ο πόνος στο αυτί θα πρέπει να γίνεται ωτοσκόπηση, ακουομετρία, έλεγχος λειτουργίας της αίθουσας του έσω αυτιού, ακτινογραφίες οδόντων, αξονική τομογραφία κεφαλής, κροταφικών οστών λαιμού και κόλπων και ίσως χρειασθεί και μαγνητική τομογραφία. Ο πόνος στο αυτί πρέπει να θεραπεύεται αφού έχει βρεθεί η αιτία. Συνήθως ο πόνος ανταποκρίνεται στα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα. Θα πρέπει να αποφεύγεται το μάσημα τσίχλας και σκληρών τροφών.
Εξετάσεις διερεύνησης ωταλγίας:
* Απλή ωτοσκόπηση
* Η χρήση των παραδοσιακών ωτοσκοπίων με λαμπτήρα τείνει να εγκαταληφθεί λόγω του ανεπαρκούς φωτισμού.
* Ωτοσκόπιση με ψυχρό φωτισμό και μεγέθυνση (λούπες)
Σήμερα πλέον χρησιμοποιούμε ωτοσκόπια με ψυχρό φωτισμό, που είναι ισχυρός και μοιάζει ποιό πολύ με το φυσικό φώς. Ο καλός φωτισμός είναι το Α και το Ω της καλής ωτοσκόπισης. Η χρήση μεγέθυνσης βοηθάει ακόμη περισσότερο.
Video-ωτοσκόπιση
Η βίντεοτηλεωτοσκόπηση(άμεση ενδοσκόπηση του τυμπάνου και προβολή του υπό μεγάλη μεγέθυνση σε οθόνη) φαίνεται να είναι αποτελεσματικότερη από την απλή ωτοσκόπηση ή την ωτοσκόπηση υπό πίεση (με πνευματικό ωτοσκόπιο του Single) και από την τυμπανομετρία, όσον αφορά στην ακρίβεια της διάγνωσης της ΟΜΩ.
Ωτομικροσκόπιση
Είναι η ωτοσκόπηση με το χειρουργικό μικροσκόπιο υπό μεγένθυση όπου πλέον με λεπτομέρεια επιβεβαιώνονται και οι ποιό δύσκολες περιπτώσεις, μπορούμε δε να κάνουμε και τους ποιό ευαισθητους χειρισμούς όπως, τυμπανοκέντηση, παρακέντηση, ή ακόμη και τον απλό καθαρισμό κυψελίδας με ασφάλεια.
Πνευματικό ωτοσκόπιο του Single
Είναι ένα πολύ χρήσιμο εξειδικευμένο εργαλείο που μας βοηθά διακρίνουμε αν το υγρό πίσω από το τύμπανο είναι λεπτόρρευστο ή παχύρευστο που έχει και δυσμενέστερη πρόγνωση. Ο γιατρός πιέζει απαλά το τύμπανο με αέρα που φυσιολογικά πρέπει να κινηθεί. Εάν το μέσο αυτί είναι γεμάτο με υγρό και μάλιστα παχύρευστο δεν θα παρατηρήσει καμία κίνηση του τυμπάνου. Η μέση ωτίτιδα μπορεί να διαγνωσθεί από το ιστορικό, τα συμτώματα, την κλινική εικόνα και την εξέταση των αυτιών (ωτοσκόπιση) με ένα ωτοσκόπιο με το οποίο μπορούμε να δούμε το τύμπανο που κατά κανόνα είναι εξέρυθρο (κατακόκκινο), μπορεί να έχει φυσσαλίδες (μυριγγίτιδα στην ιογεννή μέση ωτίτιδα), να προβάλλει(πομπάρει) και πίσω του να διαφαίνεται πύον (οξεία πυώδης μέση ωτίτιδα), ή να έχει υγρό (Μέση ωτίτιδα με εξίδρωμα – Otitis media with effusion ή κολλώδες ους – glue ear).
Επιπλέον πληροφορίες για την κατάσταση του μέσου αυτιού μπορούν να μας δώσουν το ακουόγραμμα και το τυμπανόγραμμα:
* Το ακουόγραμμα χρησιμοποιείται για να μετρήσει το βαθμό της βαρηκοΐας που είναι αγωγιμότητας.
* Το τυμπανόγραμμα μετρά την πίεση του αέρα στο μέσο αυτί, δείχνει πόσο καλά λειτουργεί η ευσταχιανή σάλπιγγα και αν υπάρχει υγρό.
Η απόφραξη της ευσταχιανής σάλπιγγας(πχ από ρινίτιδα η κρεατάκια) προκαλεί ελάττωση της πιέσεως στο μέσο αυτί και μετατόπιση της καμπύλης προς αρνητικές πιέσεις (τύπου C).
Λάμπρος Καρελάς – Χειρουργός Ωτορινολαρυγγολόγος