Υπό φυσιολογικές συνθήκες η καρδιά διεγείρεται από τον φλεβόκομβο που εντοπίζεται στο δεξιό κόλπο μεταξύ της άνω και κάτω κοίλης φλέβας. Ο ρυθμός στην περίπτωση αυτή χαρακτηρίζεται ως φλεβοκομβικός, δεν υπάρχει δηλαδή παραγωγή ερεθισμάτων από έκτοπο κέντρο πέρα του φλεβόκομβου και συνεπώς δεν παρατηρείται αρρυθμία. Με τον όρο αρρυθμίες αναφερόμαστε σε διαταραχές της ηλεκτρικής δραστηριότητας της καρδιάς οι οποίες οφείλονται σε μεταβολές:
* Του αυτοματισμού, με συνέπεια να διαταράσσεται η συχνότητα των ερεθισμάτων που εκπέμπονται από τον φλεβόκομβο ή και από τα άλλα αυτοματικά κέντρα.
* Της αγωγιμότητας, δηλαδή υπάρχει αποκλεισμός μερικών ερεθισμάτων σε κάποιο σημείο του αγωγού συστήματος.
* Πυροδοτούμενης δραστηριότητας. Πρόκειται για παραγωγή ερεθισμάτων τα οποία οφείλονται σε δυναμικά που συμβαίνουν κατά τη διάρκεια της αναπόλωσης του δυναμικού ενεργείας.
* Παθολογικής αυτοματικότητας. Είναι ασυνήθιστος μηχανισμός κατά τον οποίο ένα έκτοπο κέντρο εκπολώνεται αυτόνομα αλλά υπάρχει καταστολή από τον φλεβόκομβο.
Αίτια
Ήδη αναφέρθηκε πως οι αιτίες παραγωγής των αρρυθμιών είναι:
* Διαταραχές της αγωγιμότητας, δηλαδή όταν η διέγερση δε φτάνει σε ορισμένες θέσεις της καρδιάς.
* Διαταραχές του αυτοματισμού και συγκεκριμένα όταν αυξάνεται ο αυτοματισμός έκτοπων βηματοδοτών ή όταν αναπτύσσεται παθολογικός αυτοματισμός.
* Η επανείσοδος της διέγερσης στο σημείο από το οποίο ξεκίνησε.
Ένας άλλος διαχωρισμός των αρρυθμιών σύμφωνα με τις παθολογικές καταστάσεις πρόκλησης τους είναι σε:
* Καρδιακά αίτια
* Εξωκαρδιακά αίτια
Καρδιακά αίτια
* Μυοκαρδιοπάθειες
* Βαλβιδοπάθειες
* Στεφανιαία νόσος
* Συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια
* Συγγενείς καρδιοπάθειες
* Ρευματικός πυρετός ή προσβολή των καρδιακών κοιλοτήτων από άλλο λοιμώδη παράγοντα
* Περικαρδίτιδα
Εξωκαρδιακά αίτια
* Σακχαρώδης διαβήτης
* Παθήσεις ενδοκρινών αδένων (υπερθυρεοειδισμός , φαιοχρωμοκύττωμα)
* Παθήσεις πεπτικού συστήματος (παροξυσμός έλκους, χολοκυστοπάθεια)
* Χειρουργικές επεμβάσεις
* Πνευμονική εμβολή
* Νεφρικές παθήσεις
* Καταχρήσεις ουσιών (καφεϊνης, αιθυλικής αλκοόλης, καπνού)
* Αιματολογικά νοσήματα (αναιμία)
* Νευροφυτικές διαταραχές
* Εκφυλιστικά αίτια πχ. γήρας
* Φάρμακα (πχ. ατροπίνη, β-διεγέρτες, πουρίνες)
* Ηλεκτρολυτικές διαταραχές (πχ. υποκαλιαιμία)
Συγχρόνως οι αρρυθμίες διαχωρίζονται και κατηγοριοποιούνται όχι μόνο από το είδος τους αλλά και από τη συνεκτίμηση όλων των κλινικών συνθηκών σε:
* Καλοήθεις. Πρόκειται για έκτοπους παλμούς που συμβαίνουν σε άτομα χωρίς καρδιακή νόσο με ασήμαντο κίνδυνο αιφνίδιου θανάτου.
* Κακοήθεις. Περιλαβάνονται ο κολποκοιλιακός αποκλεισμός, η κοιλιακή μαρμαρυγή και η εμμένουσα κοιλιακή ταχυκαρδία. Ο κίνδυνος αιφνίδιου θανάτου είναι υψηλός και χρήζουν νοσοκομειακής αξιολόγησης.
* Δυνητικά κακοήθεις. Εδώ υπάγονται οι πολυεστιακοί κοιλιακοί έκτοποι παλμοί και η μη εμμένουσα κοιλιακή ταχυκαρδία. Απαντούν σε καρδιοπάθειες με ήπια ή σοβαρή ανατομική βλάβη και η πρόγνωση τους καθορίζεται από την επίδοση της αριστερής κοιλίας.
Επιπτώσεις
Οι αρρυθμίες μπορεί να είναι ασυμπτωματικές και να διαγιγνώσκονται στα πλαίσια ενός προληπτικού ελέγχου ή μπορεί να γίνονται αντιληπτές από τον ασθενή.
* O άρρωστος περιγράφει αίσθημα παλμών με ποικίλους τρόπους: φτερούγισμα, στιγμιαίο κενό, κλωτσιά στο στήθος, έντονους χτύπους στην κοιλιά ή στο στέρνο.
* Αδυναμία
* Αίσθημα πνιγμονής, δύσπνοια (δηλαδή συμπτωματολογία καρδιακής ανεπάρκειας )
* Ζάλη, σκοτοδίνη
* Προκάρδιο άλγος
* Απώλεια συνειδήσεως και γενικώς συμπτώματα εγκεφαλικής ισχαιμίας
Θεραπεία
Οι αρρυθμίες σε πολλές περιπτώσεις αποτελούν καταστάσεις επικίνδυνες και ενοχλητικές για τον ασθενή. Στόχοι της θεραπευτικής αντιμετώπισης είναι:
* Αναγνώριση και αντιμετώπιση της αιτίας
* Πρόληψη και ελαχιστοποίηση του αιφνίδιου θανάτου
* Συμπτωματική ανακούφιση του ασθενούς
* Πρόληψη των επιπλοκών και συγκεκριμένα της καρδιακής και στεφανιαίας ανεπάρκειας και της καταπληξίας.
Συγκεκριμένα, ο προσδιορισμός και η θεραπεία του αιτιολογικού παράγοντα θα επιφέρει και τον έλεγχο της αρρυθμίας. Σε παροξυσμούς χρησιμοποιούνται ανάλογα με τα χαρακτηριστικά της καρδιοαναπνευστική ανάνηψη, ηλεκτρικός απινιδισμός ή αντιαρρυθμικές ουσίες. Χρονίως, αν πρόκειται για βραδυαρρυθμία εφαρμόζεται βηματοδότης. Για την πρόληψη δίνονται αντιαρρυθμικά.