Φλεγμονή είναι το σύνολο των τοπικών και συστηματικών μηχανισμών που ενεργοποιεί ο οργανισμός αντιδραστικά μετά από την επίδραση σε αυτόν διαφόρων βλαπτικών παραγόντων, όπως π.χ. μικρόβια, ιοί, χημικές ουσίες, τραυματισμοί κ.λπ. Οι φλεγμονές διακρίνονται σε οξείες (διάρκειας λίγων ημερών) και σε χρόνιες (μεγαλύτερης διάρκειας). Στο μηχανισμό της φλεγμονής εμπλέκονται αφενός μεν πολλά κύτταρα, όπως π.χ. μακροφάγα και λευκοκύτταρα, που καταφθάνουν στη θέση της φλεγμονής μέσω της κυκλοφορίας του αίματος, και αφετέρου πολλές ουσίες που έχουν συγκεκριμένες βιολογικές δράσεις και παράγονται από τα κύτταρα της φλεγμονής. Οι ουσίες αυτές, όπως π.χ. οι κυτταροκίνες, οι χημειοκίνες, τα προσκολλητικά μόρια κ.ά., δρώντας σε άλλα κύτταρα τα προσελκύουν στη θέση της φλεγμονής ή/και τα ενεργοποιούν για την παραγωγή άλλων ουσιών με τελικό αποτέλεσμα την εξουδετέρωση και εξάλειψη του βλαπτικού παράγοντα. Συνέπειες αυτής της φλεγμονώδους διεργασίας είναι ορισμένα κλινικά φαινόμενα που είναι χαρακτηριστικά της φλεγμονής. Τα φαινόμενα αυτά είναι: ο πόνος, το οίδημα (πρήξιμο), η ερυθρότητα και η θερμότητα στη θέση της φλεγμονής. Η φλεγμονή έχει αναγνωρισθεί ως το υπόστρωμα σχεδόν κάθε χρόνιας νόσου. Εκτός από το άσθμα, την ρευματοειδή αρθρίτιδα, τη νόσο του Crohn συμπεριλαμβάνονται και ο διαβήτης, η κατάθλιψη, η σχιζοφρένεια, η νόσος του Alzheimer και οι καρδιακές παθήσεις. Τα τελευταία χρόνια έχουμε ενδείξεις που δείχνουν ότι η χρόνια φλεγμονή μπορεί να ενοχοποιηθεί για την μετάβαση από το προκαρκινωματώδες στάδιο, στο στάδιο της πλήρους νόσου.
Τροφές και φλεγμονή
Νέες έρευνες συνδέουν τον τρόπο ζωής και διατροφής μας με τη φλεγμονή και τη προδιάθεση για νόσο.
Η παχυσαρκία, τα καρδιολογικά νοσήματα, ο καρκίνος, η οστεοπόρωση μέχρι και η κατάθλιψη συνδέονται με το τι τρώμε.
Οι τροφές που προάγουν τη φλεγμονή περιλαμβάνουν τις επεξεργασμένες τροφές οι οποίες παρέχουν πολλές θερμίδες ενώ έχουν χάσει το μεγαλύτερο μέρος της θρεπτικής τους αξίας. Χαρακτηριστικά παραδείγματα τέτοιων τροφών είναι:
* η ζάχαρη
* το άσπρο αλεύρι
* το επεξεργασμένο αλάτι
Οι επεξεργασμένες τροφές, σε αντίθεση με αυτές που δεν έχουν υποστεί επεξεργασία, έχουν χαμηλή περιεκτικότητα σε θρεπτικά συστατικά όπως βιταμίνες, μεταλλικά στοιχεία και ένζυμα (χημικές ενώσεις απαραίτητες για να πραγματοποιηθούν χημικές αντιδράσεις μέσα στο σώμα μας). Αυτές οι τροφές όταν εισέλθουν στο σώμα μας προκαλούν μεγάλες και απότομες διακυμάνσεις στα επίπεδα του ζαχάρου στο αίμα μας. Το ζάχαρο αρχικά ανεβαίνει απότομα, στη συνέχεια πέφτει απότομα, ανεβαίνει και πάλι κ.ο.κ. Αυτό προκαλεί αυξημένες εκκρίσεις ορμονών που τροφοδοτούν τη φλεγμονή και κυρίως της ινσουλίνης. Το σώμα μας στη προσπάθεια του να κρατήσει το ζάχαρο στο αίμα στα επιθυμητά επίπεδα, αυξάνει την έκκριση ινσουλίνης. Αυξημένα επίπεδα ινσουλίνης στο αίμα μας έχουν συσχετισθεί με αυξημένα επίπεδα δεικτών φλεγμονής.
Αντιφλεγμονώδεις Τροφές
Ανάλογα λοιπόν με τις τροφές που τρώμε, ακόμη και εάν τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα μας κυμαίνονται στα φυσιολογικά επίπεδα όταν είμαστε νηστικοί, μπορεί να έχουμε αυξημένα επίπεδα ινσουλίνης και προδιάθεση για φλεγμονή. Ο γλυκαιμικός δείκτης των τροφών είναι μια κατηγοριοποίηση των τροφών ανάλογα με την ταχύτητα που ανεβάζουν το ζάχαρο στο αίμα μας. Η κατανάλωση τροφών με χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη είναι επωφελής για την υγεία μας και έχει αντιφλεγμονώδη δράση. Τέτοιες τροφές είναι:
* τα μήλα,
* τα πράσινα λαχανικά,
* το λάδι ελιάς,
* τα βιολογικά αυγά,
* τα κρίθινα παξιμάδια.
Οι μη επεξεργασμένες τροφές είναι πλούσιες σε θρεπτικά συστατικά και έχουν και χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη. Οι παραπάνω τροφές, αλλά και:
* οι ωμοί ξηροί καρποί,
* τα ψάρια,
* οι σπόροι
* τα μούρα όπως και βιολογικές τροφές που έχουν υποστεί ζύμωση περιέχουν φυσικές βιταμίνες, μεταλλικά στοιχεία, πρωτεΐνες, καλά λίπη και ένζυμα τα οποία παρέχουν στο σώμα μας τις βασικές πρώτες ύλες και εξασφαλίζουν μια καλή υγεία.
Σε περιπτώσεις φλεγμονωδών νοσημάτων η συμπλήρωση της διατροφής με βιταμίνη C και φυσικά αντιοξειδωτικά όπως η ρεσβερατρόλη, το άλφα λιποϊκό οξύ, η κουερσετίνη και οι φαινόλες από το πράσινο τσάι μπορούν σύμφωνα με μελέτες να βοηθήσουν σημαντικά στη μείωση της φλεγμονής.