Περιγραφή
Ο Βάτος ή Ρούβος ο θαμνώδης (Rubus fruticosus) είναι ένα βοτανο πολύ διαδεδομένο στην Ευρώπη (υπάρχουν πάνω από 350 καταγεγραμμένα είδη). Πιο γνωστοί είναι οι καρποί του φυτού, τα γνωστά μας βατόμουρα (blackberries). Είναι γνωστός και ως αγριόβατος, βατσινιά, μοραντζίδα και χαμαίβατος. Είναι θάμνος που φτάνει τα 6m με κλωνάρια γεμάτα με αγκάθια, στέλεχος κυρτό γωνιώδες και βλαστούς πυκνούς που σχηματίζουν πλέγμα. Η ρίζα του διακλαδίζεται και τα φύλλα είναι πριονοειδή, ωοειδή και τραχιά, τοποθετημένα αντίθετα με παράφυλλα και καλύπτονται από μαλακό τρίχωμα. Τα άνθη του έχουν πέντε σέπαλα και πέταλα λευκά, ρόδινα ή κοκκινωπά ενώ και σπανιότερα κίτρινα. Όλα τα είδη διαθέτουν πολυάριθμους στήμονες και καρπόφυλλα, ενώ η δρύπη (καρπός) είναι μονόσπερμη, με σκληρό πυρήνα. Οι καρποί είναι στρογγυλοί, βρώσιμοι και στην αρχή είναι κόκκινποι με ξινή γεύση και όταν ωριμάσουν γίνονται μαύροι αποκτώντας ευχάριστη γεύση και άρωμα. Βρίσκεται σε θαμνώδεις, βραχώδεις πλαγιές, όχθες ποταμών ή χέρσες εκτάσεις, σε χαμηλά και μέσα υψόμετρα. Είναι ευρασιατικό φυτό, κοινό στην Ελλάδα.
Ιστορικά στοιχεία
Ο Βάτος κατά την ελληνική μυθολογία ήταν έμπορος ρούχων ο οποίος έγινε φορτικός στις γυναίκες για να πουλήσει το εμπόρευμα του. Όταν αυτές παραπονέθηκαν στο Δία, αυτός τον μεταμόρφωσε στο γνωστό αγκαθωτό φυτό. Έτσι τα αγκάθια του σκίζουν τα ρούχα των ανθρώπων αναγκάζοντας τους να αγοράζουν καινούρια. Αναφέρεται ακόμα στο περιστατικό κλήσης του Μωυσή από το Θεό. Μέσα από μία βάτο, που είχε πάρει φωτιά αλλά δεν καιγόταν, τον κάλεσε να οδηγήσει το λαό του Ισραήλ από την Αίγυπτο στη γη Χαναάν. Η παρουσία απολιθωμάτων αποδεικνύουν ότι τα βατόμουρα ήταν μέρος της καθημερινής διατροφής των αρχαίων. Ο Αισχύλος (525-456 π.Χ.) αρχαίος Έλληνας συγγραφέας των αθάνατων τραγωδιών και ο Ιπποκράτης (460-375 π.Χ.) πατέρας της ιατρικής αναφέρουν το βατόμουρο. Ο Διοσκουρίδης συνιστά το αφέψημα των κορυφών του φυτού κατά των κοιλιακών νοσημάτων, κατά των άφθων, για την στερέωση των ούλων (με το μάσημα των φύλλων), και κατά των κονδυλωμάτων και των αιμορροΐδων σε καταπλάσματα. Πρότεινε ακόμη το χυμό των φύλλων αφού πυκνωθεί μετά την έκθεση στον ήλιο για όλα τα προαναφερόμενα νοσήματα, ενώ το χυλό του καρπού τον πρότεινε στα στομαχικά και κοιλιακά νοσήματα.
Χρήσιμο μέρος
Χρήσιμο τμήμα του φυτού είναι τα φύλλα του.
Θεραπευτικές ιδιότητες
Δρα ως στυπτικό, τονωτικό, δυναμωτικό, αντιπυρετικό, ελαφρώς διουρητικό, εφιδρωτικό και αποτοξινωτικό. Οι καρποί του βελτιώνουν την πέψη, ανοίγουν την όρεξη και αυξάνουν την περισταλτικότητα των εντέρων. Χρησιμοποιούνται για ασθένειες του στομάχου και του συκωτιού, φλεγμονές της χολής, γαστρίτιδα, γαστρορραγίες και σκουλήκια των εντέρων. Ο χυμός των φρέσκων βατόμουρων και το έγχυμα του φυτού πίνεται για να σβήσει την δίψα στις εμπύρετες καταστάσεις, πνευμονία και δύσπνοια. Οι ώριμοι καρποί έχουν καθαρτική δράση ενώ οι πράσινοι (άγουροι) καρποί έχουν αντιδιαρροϊκή δράση. Το αφέψημα των φύλλων του λαμβάνεται στα κρυολογήματα, βήχα, ασθένειες των άνω αναπνευστικών οδών, ως διουρητικό στην κατακράτηση ούρων, ασθένειες των νεφρών και της ουρήθρας. Το έγχυμα που προετοιμάζεται με φύλλα, άνθη ή κορυφές του βατόμουρου, χρησιμοποιείται υπό μορφή γαργάρων και για πλυσίματα ενάντια στον ερεθισμό και τις φλεγμονές του λαιμού, φάρυγγα, ούλων και στοματικής κοιλότητας. Ακόμα η ρίζα του βατόμουρου είναι βοηθητικό κατά του διαβήτη.
Συστατικά στοιχεία
Η θεραπευτική ικανότητα του βρίσκεται στη ρίζα και στα φύλλα του, όπου είναι συγκεντρωμένα και τα θεραπευτικά συστατικά του. Περιέχουν στυπτικά, τη φραγκαρίνη, τανίνες και πολυπεπτίδια. Οι καρποί περιέχουν βιταμίνες Α, Β, C και Ε, σάκχαρα, ανόργανες ουσίες, μηλικό και κιτρικό οξύ, ιμβερτοσάκχαρο, μέταλλα (ασβέστιο, σίδηρο) και πτητικό έλαιο.
Τρόπος χρήσης
Σε ένα μπρίκι με νερό που βράζει βάζουμε μία κουταλιά από το βότανο. Το αφήνουμε να βράσει 3-4 λεπτά και το αφήνουμε να σταθεί άλλα τόσα. Μετά σουρώνουμε και πίνουμε.
Δοσολογία
Η ημερήσια συνιστώμενη δόση που προτείνουν οι βοτανοθεραπευτές είναι 2-5gr (τρία ροφήματα των 1,5gr. την ημέρα) σε περιπτώσεις έντονης διάρροιας. Ο Βατος δεν πρέπει να καταναλώνεται για πάνω από 3-4 ημέρες.
Προφυλάξεις
Αποφύγετε τις υψηλές δόσεις κατά τα πρώτα στάδια της εγκυμοσύνης, επειδή μπορεί να διεγείρουν τη μήτρα.Επίσης, τα βότανα είναι και πρέπει να αντιμετωπίζονται ως φάρμακα και γι’ αυτό η συμβουλή ειδικού κρίνεται απαραίτητη.